Theo thống kê của Hiệp hội Mía đường Việt Nam, trước đây cả nước có 40 nhà máy mía đường hoạt động thì trong niên vụ 2019-2020 chỉ còn 29 nhà máy.
Nhiều nhà máy đường điêu đứng
Việt Nam bắt đầu thực hiện cam kết theo Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) đối với ngành đường từ 1/1/2020 bằng cách không giới hạn lượng đường nhập khẩu từ các nước ASEAN và mức thuế chỉ 5%. Ngay lập tức, một khối lượng đường kỷ lục đã tràn vào thị trường Việt Nam.
Theo số liệu thống kê, trong 10 tháng đầu năm 2020, lượng đường nhập khẩu vào Việt Nam đã tăng nhanh. Sau khi trừ đi lượng đường đã xuất, số lượng đường nhập khẩu tại thị trường trong nước lên đến 884.285 tấn – lớn hơn cả lượng đường sản xuất từ mía trong nước, trong đó, lượng đường mía nhập khẩu trực tiếp từ Thái Lan vào Việt Nam chiếm tỷ lệ chủ yếu là 87,67%. Lượng đường nhập khẩu từ các nước Malaysia, Campuchia, Indonesia, Myanmar cũng gia tăng.
Ông Nguyễn Văn Lộc, quyền Tổng thư ký Hiệp hội Mía đường Việt Nam cảnh báo, trong 11 tháng qua, tới 1,3 triệu tấn đường từ Thái Lan nhập về Việt Nam, giá nhập còn thấp hơn cả giá thành sản xuất tại Thái Lan. Trong khi đó, sản lượng đường niên vụ 2019-2020 của Việt Nam qua cân đối chỉ khoảng 800.000 tấn.
Dưới áp lực đường giá rẻ tràn vào thị trường trong nước, giá đường thị trường nội địa của Việt Nam đã giảm xuống mức rất thấp, từ đó dẫn đến giá mía của Việt Nam cũng rất thấp. Giá mua mía thấp khiến nhiều nông dân trồng mía lâm vào cảnh nợ nần, phải bỏ ruộng mía vì càng đầu tư càng lỗ. Đây chính là nguyên nhân khiến diện tích mía nguyên liệu trong niên vụ vừa qua suy giảm trầm trọng.
Theo thống kê của Hiệp hội Mía đường Việt Nam, trước đây cả nước có 40 nhà máy mía đường hoạt động thì trong niên vụ 2019-2020 chỉ còn 29 nhà máy. Niên vụ 2020-2021 dự báo sẽ là một năm tiếp tục nhiều khó khăn với ngành mía đường Việt Nam, đặc biệt trong điều kiện dịch COVID-19 vẫn diễn biến phức tạp.
So với niên vụ 2019-2020, dự kiến sẽ có thêm bốn nhà máy đường Sơn Dương, Nông Cống, Vạn Phát và Phổ Phong tiếp tục đóng cửa do không đảm bảo nguồn nguyên liệu, hoạt động không có hiệu quả.
Hiệp hội này cho rằng, ngành mía đường Việt Nam đã bị thiệt hại nặng nề từ các năm trước do gian lận thương mại đường nhập lậu, chủ yếu là loại đường bán phá giá xuất phát từ Thái Lan.
Trong khi các nước sản xuất mía đường khác trong ASEAN bao gồm Thái Lan, Philippines và Indonesia dù đã hoàn thành việc thực thi cam kết ATIGA từ năm 2010 và 2015, nhưng thực tế vẫn áp dụng các biện pháp quản lý để bảo vệ ngành mía đường của họ.
Không những vậy, theo Hiệp hội Mía đường Việt Nam, tại 3 nước này, nông dân trồng mía được hỗ trợ thông qua các khoản trợ cấp trực tiếp, gián tiếp và hệ thống chia sẻ lợi nhuận (profit sharing) với nhà máy nhằm bảo đảm thu nhập ổn định từ cây mía. Điều đó có nghĩa giá đường cao thì người nông dân sẽ được hưởng lợi lớn nhất (vì tỷ lệ nông dân có thể lên tới 66-70%). Đó là chưa kể đến việc các nhà sản xuất mía đường trong nước được hưởng lợi đầy đủ từ các khoản vay có lãi suất thấp và các khoản trợ cấp đầu vào như tất cả các ngành khác trong lĩnh vực nông nghiệp.
“Cứu” ngành mía đường
Theo ông Nguyễn Văn Lộc, để “cứu” ngành mía đường trong nước Việt Nam, hoàn toàn có thể quyết định áp dụng hơn nữa các biện pháp phòng vệ thương mại phù hợp với luật pháp quốc tế và các quy tắc giao thương của Tổ chức Mậu dịch Thế giới (WTO).
Hiệp hội Mía đường Việt Nam cũng cho rằng, Chính phủ các nước ASEAN vẫn đóng vai trò quyết định trong việc trợ giá, bảo vệ chặt chẽ thị trường nội địa và không để đường nhập khẩu giá rẻ trên thị trường quốc tế được tự do tiêu thụ tại thị trường nội địa.
Cần phải tạo một sân chơi công bằng cho doanh nghiệp trong nước khi tham gia hội nhập. Với ngành mía đường, nhiều nước trên thế giới vẫn có những chính sách “bảo hộ” ngầm nhằm để duy trì giá mía hợp lý.
Liên quan đến việc này, đại diện Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công thương) cho biết, trên cơ sở hồ sơ yêu cầu của các doanh nghiệp đại diện cho ngành, tháng 9/2020, Bộ Công Thương ban hành Quyết định số 2466/QĐ-BCT về việc tiến hành điều tra áp dụng biện pháp chống bán phá và chống trợ cấp đối với một số sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan.
Theo Vân Thư/Chất lượng&cuộc sống
