Số liệu thống kê tháng 7 và 8/2020 cho thấy xuất khẩu tôm sang thị trường châu Âu (EU) có dấu hiệu tăng nhẹ so với những tháng trước đó và so với cùng kỳ năm 2019. Riêng tháng 8/2020, xuất khẩu tôm sang EU có thể tăng khoảng 20% so với tháng 8/2019.

EU là thị trường nhập khẩu tôm lớn 4 của Việt Nam, sau Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc; chiếm 13,3% tổng giá trị xuất khẩu tôm của Việt Nam.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP), sau khi giảm liên tục từ tháng 3 đến tháng 6 năm nay, xuất khẩu tôm Việt Nam sang EU trong tháng 7/2020 đạt 54,2 triệu USD, tăng 2% so với tháng 7/2019.

Nửa đầu tháng 8 năm nay, xuất khẩu mặt hàng tôm sang EU đạt 29,4 triệu USD, tăng mạnh trở lại với 26% so với cùng kỳ năm 2019; dự tính cả tháng 8/2020 có thể tăng khoảng 20% so với tháng 8/2019.

Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam với Liên minh châu Âu (EVFTA) có hiệu lực từ đầu tháng 8/2020 đã mang đến hy vọng cho xuất khẩu tôm Việt Nam sang thị trường EU trong những tháng cuối năm. Bởi ngay khi EVFTA có hiệu lực, thuế xuất khẩu một số mặt hàng tôm Việt Nam sang đây lập tức về 0%.

Cụ thể: Tôm mã HS 03061100 (tôm hùm xanh ướp đá; tôm sú HOSO, DP đông lạnh; tôm sắt PD tươi đông lạnh; tôm mũ ni vỏ, nguyên con, xẻ đông lạnh…) từ mức hiện tại 12,5%; Tôm mã HS 03061710 (tôm sú PD đông lạnh, tôm sú nguyên con HOSO đông lạnh, tôm sú tươi đông lạnh, tôm sú thịt đông lạnh, tôm sú HLSO tươi đông lạnh, tôm sú đông IQF, tôm chân trắng thịt đông lạnh…) từ mức hiện tại 20%; Tôm mã HS 03061791, 03061792, 03061793, 03061799 từ mức 12% hiện tại.

Sau 5 năm kể từ khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực, tôm mã HS 03061794 sẽ giảm về 0% từ 18%. Sau 7 năm, tôm mã HS 16052110 (tôm dạng bột nhão) và tôm mã HS 16052190 (tôm khác) sẽ được điều chỉnh từ mức 20% về 0%. Trong khi các đối thủ cạnh tranh chủ yếu trên thị trường EU như Thái Lan không được hưởng GSP, không có FTA nên có mức thuế cơ bản 12%; Ấn Độ không có FTA nên chịu thuế GSP 4,2%; Indonesia chịu thuế GSP 4,2% và Ecuador vẫn chịu mức thuế cơ bản 12%.

Theo ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký VASEP, xuất khẩu tôm Việt Nam sang EU từ nay đến cuối năm 2020 dự kiến sẽ tiếp tục tăng mặc dù tốc độ tăng chưa cao do vẫn chịu tác động từ dịch bệnh Covid-19.

Dự kiến trên dựa trên lợi thế về thuế của tôm Việt Nam tốt hơn nhiều so với các đối thủ cạnh tranh nên nhà nhập khẩu của EU cũng sẽ tìm tới nguồn cung từ Việt Nam nhiều hơn để được hưởng ưu đãi thuế. Các mặt hàng chế biến sâu, đóng gói ăn liền, phục vụ tiêu thụ tại hộ gia đình vẫn được ưa chuộng.

Tại châu Âu, dịch bệnh Covid-19 đã có tác động nhiều tới xu hướng của các nhà nhập khẩu châu Âu và thói quen tiêu thụ tôm của người dân châu Âu. Nhu cầu tôm tại lĩnh vực dịch vụ nhà hàng giảm mạnh trong khi nhu cầu tại các hệ thống bán lẻ tăng do người dân mua về chế biến tại nhà. Tiêu thụ các sản phẩm tôm tươi ít hơn trong khi các sản phẩm đông lạnh, đóng gói ăn liền, sản phẩm đóng gói kiểu MAP tăng.

Nhận định về xu hướng thị trường tôm châu Âu từ nay đến cuối năm, một số chuyên gia trong ngành cho biết, các nhà hàng, dịch vụ thực phẩm đang từng bước mở cửa trở lại, ngành du lịch cũng đang bắt đầu khởi động, tuy nhiên các nhà nhập khẩu tôm tại phân khúc này và các nhà cung cấp của họ vẫn phải chịu áp lực lâu dài do dịch bệnh chưa chắc chắn khi nào sẽ kết thúc.

Trong khi doanh số bán lẻ hoặc trực tuyến tiếp tục tăng. Nhu cầu tôm cho phân khúc bán lẻ sẽ còn tốt hơn hơn khi chuẩn bị cho các kỳ nghỉ lễ cuối năm.

Những năm gần đây, người tiêu dùng châu Âu ngày càng chủ động quan tâm đến sản phẩm bền vững. Khi dịch Covid-19 xảy ra, xu hướng này lại càng rõ nét.

Người châu Âu ưu tiên sản phẩm được chứng nhận, đảm bảo không chỉ tính bền vững mà còn phải truy xuất được nguồn gốc, lành mạnh, được sản xuất an toàn và vệ sinh. Hiện nay, hầu hết hệ thống phân phối sản phẩm tôm cao cấp tại EU đều yêu cầu các tiêu chuẩn của Hội đồng Quản lý Nuôi trồng thủy sản (Aquaculture Stewardship Council – ASC), nhưng hiện diện tích nuôi tôm đạt chứng nhận này ở Việt Nam mới đạt khoảng 6%/tổng diện tích nuôi.

Nguyên nhân là do tôm nuôi của Việt Nam đa phần nhỏ lẻ, các hộ nuôi không kham nổi chi phí chứng nhận, chỉ có trang trại nuôi lớn mới đáp ứng được. Do đó, để đón đầu được các ưu đãi mà EVFTA mang lại, giới chuyên gia trong ngành cho rằng Nhà nước cần có những biện pháp khuyến khích, ưu tiên nhằm đẩy mạnh diện tích nuôi tôm đạt tiêu chuẩn này.